คิดให้จบ

เมื่อได้รับมอบหมายงานให้ใช้ Excel อย่าเพิ่งรีบร้อนเปิดคอมพิวเตอร์สร้างตารางลงไป ผู้สร้างงานต้องคิดให้รอบคอบถึงวิธีการใช้งานและองค์ประกอบที่เกี่ยวข้องตั้งแต่เริ่มแรกจนจบสุดท้ายของการใช้งานว่าจะใช้กันแบบใด ไม่ใช่ว่าคิดอะไรได้ก็สร้างไปทีละเล็กทีละน้อยก่อน พอใช้ไปได้สักพักจึงพบว่างานแบบนี้ไม่ควรใช้ Excel หรอกหรือไม่ก็ต้องรื้อตารางสร้างใหม่ตั้งแต่ต้น

นับสิบปีที่ผมตอบคำถามในฟอรัมของ www.ExcelExpertTraining.com แทบทุกคำถามที่ตอบไปแม้ผู้ตั้งคำถามจะได้รับคำตอบพอใจไปตามต้องการแล้วก็ตาม แต่ตัวผมเองยังรู้สึกว่าคำตอบที่ให้ไปยังใช้งานได้ไม่สมบูรณ์นักเพราะเป็นคำตอบที่ตอบตามขอบเขตแค่ที่เขียนตั้งคำถามมา ซึ่งส่วนใหญ่มักถามมาว่าจะใช้สูตรหรือ VBA หาคำตอบอย่างไรดี แต่น้อยคนนักที่เขียนอธิบายลักษณะงานที่ทำมาด้วย

  • ประเภทของงานที่ทำเป็นงานด้านใด ประเภทของงานที่ชัดเจนจะช่วยทำให้ทราบธรรมชาติและวงจรชีวิตทั่วไปของงานว่าเป็นเช่นใด หากเป็นงานทางบัญชีการเงินต้องพิจารณาข้อมูลซึ่งต้องการความปลอดภัยเป็นพิเศษ หากเป็นงานวางแผนตัดสินใจต้องใช้สูตรคำนวณที่แม่นยำมากกว่าปกติ หากเป็นงานที่มีผลกระทบทางด้านกฎหมายต้องใส่ใจกับตัวเลขที่เกี่ยวข้องกับบุคคลภายนอกหรือการจ้างแรงงาน
  • ผู้ใช้งานที่เกี่ยวข้องมีใครบ้าง ถ้าเป็นงานที่สร้างขึ้นเพื่อใช้เองคนเดียวก็ไม่จำเป็นต้องพิถีพิถันเท่ากับงานที่สร้างขึ้นเพื่อส่งให้กับคนอื่นใช้ หากผู้ใช้งานมีความรู้พื้นฐานใน Excel น้อยมากก็ต้องสร้างให้ใช้งานได้ง่าย ผิดพลาดยาก และสามารถตรวจสอบความถูกต้องได้ทันทีที่ต้องการ หรือถ้าวางแผนให้เปิดใช้แฟ้มงานได้พร้อมกันด้วยต้องสร้างแฟ้มให้เหมาะกับความรับผิดชอบของผู้ใช้งานร่วมกันนั้น
  • ระยะเวลาหรือกำหนดการที่ใช้งานเป็นเช่นใด แฟ้มที่เปิดใช้งานทุกวันย่อมทำให้ผู้ใช้งานมีความคุ้นเคยกับตำแหน่งตารางและวิธีใช้แฟ้มอยู่ทุกวัน จึงไม่จำเป็นต้องแสดงรายละเอียดในการคำนวณชัดเจนเท่าแฟ้มที่นานๆจะเปิดใช้ แต่จำเป็นต้องทุ่มเทความคิดและระยะเวลาสร้างแฟ้มที่ใช้เป็นประจำทุกวันให้ใช้งานได้สะดวกรวดเร็วที่สุด
  • ปริมาณข้อมูลมากน้อยและมีลักษณะการเพิ่มของข้อมูลใหม่เป็นเช่นใด ถ้าปริมาณข้อมูลไม่มากและไม่จำเป็นต้องเก็บประวัติของข้อมูลเก่าไว้ บางงานอาจใช้วิธีบันทึกแก้ไขลงไปทับข้อมูลที่บันทึกได้เลยโดยไม่จำเป็นต้องสร้างตารางฐานข้อมูลเพื่อบันทึกต่อท้ายรายการเดิมที่มีอยู่แล้ว อีกทั้งยังขึ้นกับแบบฟอร์มที่กรอกข้อมูลไว้ด้วยว่าสมควรลอกข้อมูลทั้งหมดลงตาราง Excel เดียวก่อนแล้วจึงใช้สูตรแยกออกเป็นส่วนๆหรือควรลอกแยกตารางเองตั้งแต่แรกบันทึก
  • ต้องการคำตอบอะไรบ้าง เมื่อเวลาผ่านไปหลายเดือนหรือหลายปี ถ้าต้องการข้อมูลย้อนหลังจากช่วงวันนั้นถึงวันนี้ของลูกค้าคนนั้นซึ่งมาซื้อสินค้าตัวนี้ต้องสามารถหาคำตอบได้ทันที ซึ่งเกี่ยวข้องกับการออกแบบตารางและแฟ้มที่ใช้เก็บข้อมูลเพื่อสามารถสนองตอบต่อความต้องการและเงื่อนไขของผู้บริหาร
  • Excel เป็นโปรแกรมที่เหมาะสมหรือไม่ แม้ว่า Excel เป็นโปรแกรมที่ยืดหยุ่นสามารถนำไปดัดแปลงใช้กับงานได้เกือบทุกประเภทก็ตาม แต่กว่าจะสร้างงานได้สำเร็จไม่ใช่ง่ายสำหรับคนทั่วไป พอสร้างเสร็จแล้วคนอื่นจะแก้ไขต่อไหวหรือไม่ถ้าผู้สร้างแฟ้มลาออกไป แทนที่จะใช้ Excel อาจหาโปรแกรมสำเร็จรูปมาใช้หรืออย่าสร้างงานด้วย Excel ให้อัตโนมัติมากเกินไปจนคนอื่นแกะไม่ออก